Alles gratis

Alles gratis Iedereen weet dat er aan “gratis” het luchtje van geld hangt. Niets voor niks. Zelfs aan gebakken lucht hangt een prijskaartje. Toch zal er steeds meer gratis worden aangeboden. Het NRC interviewde Chris Anderson, hoofdredacteur van Wired.com, die vorig jaar al aankondigde dat de “freeconomics” de handel sterk zullen domineren. Een gratis economie, die al gauw een marktwaarde van rond de 300 miljard dollar vertegenwoordigt.

Het gaat niet langer om het “twee halen, een betalen”, de gratis gadgets bij aankoop van een of ander produkt, of het gratis mobieltje dat bij een te betalen abonnement wordt geleverd. Zelfs graaidagen, waar je vijf minuten gratis mag winkelen, zullen niet tot de toonaangevende gratis economie behoren.
Bij al die handel moet je zelf nog de deur uit en in veel gevallen nog je portemonnee trekken om de gratis spulletjes te verwerven.

Chris Anderson stelt dat de virtuele economie een steeds grotere markt van gratis producten en diensten mogelijk maakt. De on-line markt kent veel lagere kosten dan een echte winkel en kan daarom goedkoop zaken aanbieden. Daarmee is het nog niet helemaal gratis.
Wat wel steeds vaker voorkomt is dat anderen betalen voor de zaken die jij gratis van inernet plukt. In het NRC noemt Anderson het gratis bellen met Skype als voorbeeld. Bellen van pc naar pc is gratis. Wie echter naar vaste en mobiele telefoons wil bellen, moet betalen. Degenen die dat doen, financieren het gratis bellen van pc naar pc.

Hoe dan ook: gratis is nooit echt kosteloos. Het gaat nog steeds om geld verdienen. Tenslotte moeten de betrokken werknemers wel brood op de plank hebben. Geld vertegenwoordigt de arbeid en de overhead zoals infrastructurele kosten, de organisatiekosten, belastingen en soms ook de hebzucht om er wat meer aan over te houden dan alleen de werkelijke waarde van een product.
Dat gaat vaak goed, regelmatig echter ook helemaal fout en heb je een crisis. In de vorm van bedrijven die kopje onder gaan in turbulent veranderende markten of wereldwijde crisissen, waarvan er een nu het inkomen van bedrijven en individuele mensen onzeker maakt.

Geld zodanig laten circuleren dat er geen ongelukken gebeuren, lijkt bijna onmogelijk. Waarom dan niet alles helemaal gratis gemaakt?
Pogingen daartoe bestaan al langere tijd. Bijvoorbeeld door lokale ruilmarkten op te zetten, zoals het
LETS-principe. Een poging die nauwelijks zoden aan de dijk zet, omdat ze ingebed blijven in een economie waar alles toch om betalen draait.

Alles gratis. Een idee dat ook onmogelijk lijkt. Vooral omdat niemand er in gelooft dat de bakker nog om vier uur 's ochtends zijn bed uitkomt, om ons dagelijks brood om negen uur in de winkel klaar te leggen.
Dat zou nog opgelost kunnen worden door dan maar zelf aan het bakken te slaan. Dat levert echter problemen op, die we ook niet willen. Heeft een chirurg dan nog wel tijd genoeg over om zijn kennis op peil te houden en heeft hij zijn hoofd er wel genoeg bij, als een operatie moet worden uitgevoerd? Voor dagelijks brood moet je namelijk wel aardig wat tijd besteden om aan meel te komen en het te kneden, in een bakblik te doen en er bij blijven om het op tijd uit de oven te halen.
Dat kan grotendeels met machines, maar hoe zit het dan met degenen die zulke machines moeten maken?

Alles gratis kan dus leiden tot een samenleving, waar niet langer in alle hedendaagse behoeften wordt voorzien, die ook nog eens aan de eisen van deze tijd moeten voldoen.
Tegelijkertijd zou je kunnen stellen dat als geld niet meer het smeermiddel van een goedraaiende samenleving is, er heel wat waarde overblijft, die nu verdwijnt in de machinerie die het geld circuleert.
Geen banken meer nodig, beurzen zijn overbodig, een aantal ingewikkelde marktmechanismen minder en een crisis wordt in ieder geval niet meer veroorzaakt door verkeerd beheer van dat geld.

Geld is dan ook niet meer een middel om je te onderscheiden van anderen. Het arm-rijk verschil wordt er niet langer door bepaald. Status wordt niet meer in geld uitgedrukt, maar zal op een andere manier tot stand moeten komen. Bijvoorbeeld door louter en alleen je bijdrage aan de samenleving?
Wat je doet, doe je gratis. De waardering staat niet op je bankrekening, maar komt van de voldoening iets geleverd te hebben, waar andere je dankbaar voor belonen in de vorm van de bijdragen die zij weer leveren.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *