Zelfs als het zwaar crisis is, kan een goede volksgezondheid overeind blijven. Dat stellen onderzoekers van het Belgische Instituut voor Tropische Geneeskunde. Voorwaarde is wel dat men bereid is de publieke gezondheidszorg te versterken, zoals Cuba in de jaren negentig deed.
Cuba wordt wel vaker als toonbeeld van goede volksgezondheid geafficheerd. Uiteraard met de nadruk op volks. Een kwalitatief goed zorg, bereikbaar voor iedereen. Maar zelfs een eigenwijze Cubaanse regering ontkomt er toch niet aan ook op de zorg te besparen, als het financieel tegen zit?
Een kwestie van keuzes, mag je concluderen uit het onderzoek. Cuba kreeg het goed benauwd toen in 1989 de Russen hun economische steun terugtrokken en Amerika het economisch emabargo verscherpte. Het BBP (Bruto Binnenlands Product) zakte dramatisch en Cuba kampte met voedselschaarste.
In Rusland daalde het BBP nog harder en tussen 1990 en 1994 namen de sterftecijfers met 30 procent toe. Niet alleen ten gevolge van sociale instabiliteit, ondervoeding, depressies en, alcoholgebruik, maar ook dankzij de ontmanteling van de gezondheidszorg.
De onderzoekers zagen soortgelijke ontwikkelingen in Argentinië, Peru en Indonesië, waar ook de private geneeskunde voor velen onbereikbaar werd, door de waardedaling van de nationale munt.
In Cuba kon de overheid gezondheid en welzijn voor een groot deel vrijwaren van de malaise. Hoe? Door voorschriften van het IMF (Internationaal Monetair Fonds) te negeren en vast te houden aan sociale herverdeling.
In tegenstelling tot de andere genoemde landen, verbeterde een aantal gezondheidsindicatoren. Kindersterfte nam verder af en de levensverwachting bleef stijgen. De voedselschaarste leidde wel tot een tijdelijke stijging van het aantal kinderen met een laag geboortegewicht en een toename van tuberculose.
Over het geheel genomen vonden de onderzoekers een sterk verband tussen toenemende publieke uitgaven voor gezondheidszorg en die dalende kindersterfte en stijgende levensverwachting.
Het Instituut voor Tropische Geneeskunde stelt heel voorzichtig dat België, of Griekenland, niet te vergelijken zijn met Cuba, maar adviseert toch dat het geen kwaad kan de Cubaanse werkwijze nadere te bestuderen. In Cuba worden vooral economische en sociale maatregelen doorgevoerd, die op een groot draagvlak onder de bevolking kan rekenen.
En men koos ervoor de openbare gezondheidszorg te versterken, in plaats van af te bouwen. “Gezondheidsdiensten werden een prioriteit en bleven gratis, het aantal huisartsen verdriedubbelde en ze besteedden extra aandacht aan preventie“, aldus de onderzoekers.
Cuba staat nog steeds te boek als een dictatuur. Partijen die hier vrijheid en democratie in het vaandel voeren, zullen het advies van de onderzoekers in de wind slaan. Liever dood, dan rood? Dat is ook een keuze. Die lijkt hier gemaakt, door fors te bezuinigen op publieke voorzieningen, waaronder de gezondheidszorg.
Het zal er niet onmiddellijk toe leiden dat Nederland afzakt naar het levensverwachtingsniveau van Cuba. Volgens het CIA World Factbook staat Nederland op de 35e plaats in de top-100, ruim 20 plaatsen boven Cuba.
Als de onderzoekers gelijk hebben en er een directe relatie bestaat tussen kiezen voor het overeind houden en verbeteren van de gezondheidszorg en de levensverwachting, dan hebben Nederlanders en Cubanen wel iets om over na te denken.
Kijrgen de Cubanen vij een stijgdende levensverwachting over een aantal jaren ook met peperdure vergrijzing te maken? En willen Nederlanders hun levensverwachting behouden en zal er dan op de gezondheidszorg niet of minder bezuinigd moeten worden?