De neerwaartse spiraal zit tussen de oren. Logisch, want door de zwaartekracht weten we niet beter dan dat elk opgegooid balletje ook weer naar beneden komt. Het neerwaarts denken is dus niet makkelijk te doorbreken.
Zo bekeken is optimisme tegennatuurlijk. Aan de zwaartekracht valt alleen te ontkomen door miljarden te besteden aan een reisje in de ruimte. Maar zelfs ruimtevaarders willen niet verder, ze willen ook weer een keer terug. Mensen voelen zich toch het comfortabelst, als ze beide benen op de grond weten.
Zonder optimisten zouden we nooit ergens vooruitgang hebben geboekt, Zonder zwartkijkers zou de schade van al die vooruitgang onnoemelijk veel groter zijn geweest. Want welk balletje we ook opgooien, alle mooie dingen die er uit voortvloeien hebben altijd minstens één negatief effect. Zwartkijkers remmen de optimisten af door op die effecten te wijzen. Optimisten voelen zich daardoor vaak gedwarsboomd, maar ik durf de stelling aan dat “De Vooruitgang” door deze wisselwerking in een aanvaardbaar tempo verloopt.
Dat moet je natuurlijk niet zeggen tegen mensen die erg weinig van vooruitgang merken. Maar op de vraag waarom een hardwerkende Aziaat minder welvaart kent dan de hardwerkende Nederlander, zijn heel verklaarbare antwoorden te vinden. Oplossingen lijken minder voor de hand te liggen. En, zoals gezegd, ook de mooiste oplossing zal ergens een negatief effect hebben.
Dar mag geen reden zijn achterover te leunen en van 2012 het jaar van de opwaartse spiraal te maken. Zo zijn er genoeg dingen nog niet uitgeprobeerd, omdat er altijd wel bezwaren waren. Dat gratis onderwijs voor iedereen onbetaalbaar zou zijn, hebben we vaak genoeg gehoord. Onbetaalbaar is onhaalbaar, dus overweegt het kabinet maar de volledig geleende studiebeurs.
Van heel Nederland een 80-km zone maken, in plaats van de Afsluitdijk tot racebaan promoveren, is ook zo’n idee waar veel tegen in te brengen is. Maar zijn er ook argumenten vòòr? Dat niemand meer dan 200 duizend euro per jaar verdient, zou hele ladingen talent naar het buitenland doen vluchten. Er komt dan wel plaats vrij voor andere talenten en er komt geld vrij om aan andere zaken uit te geven.
Elke nieuwe woning een zonnepaneel op het dak? Belastingvrij rijden voor elektrische auto’s? Geen vettax, maar een gewoon een verbod op productie en import van ongezond voedsel? Flinke investeringen in alles dat eigen opwekt? Elk voorstel dat in de ideeënbus van bedrijven en organisaties wordt gedaan, moet zonder morren worden uitgeprobeerd, het nieuwe human resource management.
In het jaar van de opwaartse spiraal moet alles mogelijk zijn. Behalve zaken waar we al genoeg van hebben. De geest moet waaien, zoals de dichter sprak, dus kom maar op met uw ideeën en zet de opwaartse spiraal in werking.