Een eenmaal op hol geslagen kudde, valt niet te stoppen? Jawel hoor, er is altijd wel een groepje dat gek wordt van die onrust en dan zichzelf tot de orde roept. In dit geval bio-wetenschappers die zichzelf, geheel vrijwillig, een gedragscode opleggen. Gisteren presenteerde de KNAW (Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen) de gedragscode voor Biosecurity. Die gedragscode moet voorkomen dat terroristen er vandoor gaan met de kennis die de wetenschappers zo graag publiceren.
Biosecurity is een term die tot nu toe vooral verband hield met de bestrijding van ongedierte thuis. In de matrassen, vloerkleden, vaatdoekjes en die mooie houten balken aan het plafond zit ongedierte die een aanslag kunnen plegen op jouw gezondheid. Gelukkig zijn er bedrijven die zich specialiseren in de beveiliging tegen zulke aanslagen.
Ook wordt de biosecurity ondermijnt door wormen. Een verschijnsel dat we wel van internet kennen. De Blackhead-worm legt echter hele kalkoenenstallen plat, maar met een paar biosecurity-maatregelen valt ook dat te voorkomen. En zo kan een verhoogde biosecurity ook de vogelpest en de gekke koeienziekte voorkomen of op zijn minst verspreiding op grote schaal tegenhouden. In dat laatste geval kan de security zelfs zo hoog worden opgeschroefd dat complete kuddes worden geruimd. “Geruimd” is een eufemisme voor genocide.
Dat wetenschappers een gedragscode nodig hebben kan ik me voorstellen. Een Willie Wortel is toch een beetje wereldvreemde figuur, die geïsoleerd in zijn laboratorium, met de beste bedoelingen, uit zit te vinden hoe het leven een stuk aangenamer gemaakt kan worden. Dat zo'n nerd minder met de veiligheid bezig is, dan wij in ons dagelijks huishouden, is niet zo vreemd.
Toch is het goed dat ook de wetenschapper wat meer stilstaat bij de veiligheid van zijn werk. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Zo kunnen ecosystemen gevaar lopen door wetenschappelijke expedities die hun bagage niet controleren. De wetenschappers die bos en hei afstruinen vergeten vaak het klitteband van hun outdoorkleding te controleren en voor je het weet reist er een zaadje mee die de biodiversiteit van een ander gebied in gevaar kan brengen. Er is al voorgesteld om zogenaamde biosecurity officers aan te stellen die de lading en de leden van zulke expedities nakijken.
Nu is dan eindelijk de dreiging van terreur ook doorgedrongen tot de laboratoria. Menig wetenschapper verkeerde in de veronderstelling dat een beetje terrorist te dom is om iets uit te spoken met de ingewikkelde formules en technieken waarmee bestrijdingsmiddelen, geneesmiddelen of experimentele ziekteverwekkers worden gemaakt. De gedragscode schrijft nu voor dat wetenschappelijke publicaties alleen aan de buitenwereld vertoond mogen worden als het wetenschappelijke belang groter is dan de kans op misbruik. En als het wel tot publicatie moet komen, dan moet een wetenschapper voorkomen dat er geen kant-en-klare receptuur wordt bijgeleverd, waarmee de eerste de beste huis-tuin-en-keuken terrorist aan de slag kan. Het moet tussen de wetenschappelijke oren gaan zitten dat elk nieuw geneesmiddel in principe ook een formule kan bevatten voor een biologisch wapen.
Een laboratorium kom je niet zomaar in, hoop ik als naïeve burger. Maar een publicatie komt er wel zomaar uit. En nu is dan ook die gedragscode wereldkundig gemaakt. Hetgeen er de aandacht op vestigt dat er wellicht meer mogelijkheden zijn met een paracetamolletje dan we tot nu toe voor mogelijk hielden. Dat zal ook een terrorist niet ontgaan. In de war-against-terror is er inmiddels op gewezen dat aanslagen niet alleen te verwachten vallen van naïeve, orthodoxe discipeltjes, maar dat er ook lui rondlopen met dezelfde opleidingsgraad als elke andere wetenschapper. Vertrouw dus niet elke huisarts, wees op je hoede bij een TU-specialist met een baard.
De door terreuraanslagen op hol geslagen kudde, blijkt toch niet zomaar te stoppen. Gelukkig is daar dan het ijzersterke verdedigingsmechanisme van de vrijwillige gedragscode. Zijn we nu nog maar een paar gedragscodes verwijderd van de algehele wereldvrede, of is dit weer zo'n gedragscode die de eigen koeiengekte bevestigd?