Dit is een dom blog. Een enkel giftige reaguurder heeft me daar al eens op gewezen. Dit is geen dom blog omdat bloggen dom is, maar omdat dit blog door slechts een persoon wordt volgeschreven. Menig groepsblog is heel wat slimmer, wat je ook van hun commentaar of stijlloze aanpak mag vinden. Het collectief is echter alleen slim als het eigenwijze individuen in zijn gelederen heeft. Dat zegt Herman van Gunsteren in een Volkskrantartikel van 12 september jl. De heer van Gunsteren is hoogleraar politieke theorieën en rechtsfilosofie aan de universiteit te Leiden. Hij reageert op een initiatief van de Veerstichting, een studentenorganisatie in Leiden, die in oktober een symposium organiseert met al thema: Kracht van de kudde.
Nou, de kracht van de kudde heeft Rita Verdonk dus net aan den lijve kunnen ondervinden. Als er iemand eigenwijs was binnen de VVD, was zij het wel. Nu wordt ze dus als het zwarte schaap uit de kudde gebonjourd. Een krasse maatregel, die we kennen van meer stalinistisch georiënteerde bewegingen, die dissidenten uit hun kaders gooiden. De VVD ontdoet het begrip vrijheid hiermee van de laatste liberale trekjes die de partij nog had. Maar de leiding, in dit geval Rutte, rekent buiten de kracht van zijn kudde. Een recent opiniepeilinkje zegt dat een meerderheid binnen de VVD nu van de man af wil.
Maar goed, de politiek is niet het meest verheffende voorbeeld van wat Herman van Gunsteren bedoelt als hij zegt dat een eigenwijs individu de kudde sterk maakt (link naar pdf document). Politici zijn meer bezig het natuurlijke gedrag van kuddes bij te sturen. Dat leidt soms tot maatregelen die gevaarlijk zijn voor de kudde. Dat heeft van Gunsteren al eerder duidelijk gemaakt door Balkenende dictatoriale trekjes toe te dichten en met zijn boek Gevaarlijk veilig, waarin hij kritiek uitte op de anti-terreurmaatregelen. Die werken juist tegen de democratie die ze zeggen te beschermen.
Herman van Gunsteren heeft een bijna ongelofelijk vertrouwen in de kudde. Hij baseert zich daarbij op het beroemde boek The wisdom of the crowds van James Surowiecki. Deze onderzoeksjournalist kwam er achter dat als je elk individu in een groep een bepaalde vraag stelt, de individuele antwoorden een willekeurig aantal goede en foute uitkomsten hadden. Nam je echter het gemiddelde van alle individuele antwoorden, dan bleek juist dat verrassend vaak het goede antwoord te zijn.
Wil een groep, zonder leiding van een partijvoorzitter of manager, slimmer zijn dan de doorsnee individuen, dan moet er wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Ten eerste: ieder persoon moet eigen informatie hebben, waar ook exentrieke informatie toe hoort, om de diversiteit aan menignen te garanderen. Ten tweede: de mening van mensen moet niet alleen door de meningen om hen heen worden bepaald. Als derde: er moeten gespecialiseerde mensen en kennis in de groep zijn. En tot slot: private meningen moeten op de een of andere manier in een collectieve beslissing omgezet kunnen worden.
Twee vragen. 1. Hoe groot moet een groep zijn, wil dit mechanisme werken? Hele kleine groepen hebben wellicht te weinig diversiteit aan individuen. En een groep ter grootte van een vol voetbalstadion komt niet verder dan het zingen van We are the champions. Een uitdrukking van kracht, jawel, maar is dat dan ook zo?
Vraag 2: moet de eigenwijsheid ook nog nader gedefinieerd worden?
De eerste voorwaarde gaat over dat eigenwijze individu, die echter te vaak als het zwarte schaap wordt gezien (zie de VVD en Verdonk) of in het midden van de massa de roepende in de woestijn is of de nar is die het volk vermaakt. Dus welk soort eigenwijsheid verheft de kudde?
Nou moet elk individu zich wel een beetje conformeren aan de groep. Zonder enige aanpassing ben je algauw de dorpsgek en dan krijg je bijvoorbeeld zo'n weblog als waar u nu op zit te lezen. Ik hou me maar vast aan de opwekkende woorden van professor van Gunsteren die stelt dat het eigenwijze individu onmisbaar is voor de ontwikkeling van de wijsheid en de kracht van de kudde.
(zie ook de diskussie op het blog op de site van de Veerstichting).