Wat je al kan doen met een paperclip. Deze vernuftige uitvinding staat bekend om zijn multifunctionaliteit. Meestal heel onschuldige toepassingen. Meestal, want er is geen produkt, of het kent fatale toepassingen. Soms komt men daar per ongeluk achter (ontploffende senseo’s, ontbrandende televisies), soms komt men er na een doelbewuste aanslag achter.
In veel gevallen wordt volstaan met waarschuwingen aan het publiek. De auto, inmiddels bekend als één van de meest dodelijke produkten, wordt niet van de markt gehaald. Liever houdt men de gebruiker voor, er voorzichtig mee om te gaan.
Een enkele keer roept men de consument op een falend en gevaarlijk produkt naar de maker terug te sturen.
Een produkt is onschuldig, tot een of andere idioot het tegendeel bewijst. En dan zijn de rapen gaar en zijn er ineens lijsten met produkten, die absoluut verboden zijn om mee te nemen op een vliegreis. Lastig voor de vakantieganger. Ook heel vervelend voor het bedrijfsleven.
Aanstaande dinsdag gaat met ministerie van Economische Zaken het bedrijfsleven voorlichten over strategische goederen. Spul dat alleen militaire toepassingen kent.
Uiteraard zou het vervelend zijn als zulke handel in verkeerde handen komt, dus ziet de overheid er op toe wat er geëxporteerd en doorgevoerd wordt.
Dat geldt ook voor zogenaamde dual use-produkten. Hebbedingetjes die leuk zijn voor civiel gebruik, maar waar een handige sodemieter ook linke dingen mee kan uithalen. Bekend voorbeeld: bepaalde materialen voor een kerncentrale, kunnen ook gebruikt worden om kernwapens mee te maken.
Het ministerie van Economische Zaken is erg transparant over de vergunningen die zijn afgegeven voor dual use-goederen. Op de website lezen we: “Omdat vanuit politieke partijen en maatschappelijke organisaties de wens is geuit tot inzage in gegevens per afgegeven vergunning, zijn deze data toegankelijk gemaakt via deze pagina”.
En zo komen we er achter dat de bondgenoten natuurlijk niet tot 'gevoelige landen' behoren. De VS, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië mogen uraniumverrijkings produkten ontvangen. Zelfs Rusland. Ook al halen de Russen rotgeintjes uit met buurstaten.
Ook voor de export van apparatuur, software en technologie voor informatiebeveiliging, dient een vergunning te worden aangevraagd. Niet zo explosief als kerncentrales. Maar zou het wel gebruikt worden om burgers van degelijke virusscanners en firewalls te voorzien, voor hun onschuldige pc’s?
Toch wordt het vrij vaak geëxporteerd naar landen waar het met burgerrechten en privacy nog slecht is gesteld. China, Irak, Libië bijvoorbeeld. Maar ook bij Pakistan en Libanon kun je vraagtekens zetten.
En waarom zijn er vergunningen afgegeven voor fosfortrichloride en fosforpentasulfide? Spul dat als een van de grondstoffen voor zenuwgassen (sarin en VX) gebruikt kunnen worden en waarvan het Rode Kruis liever ziet dat het totaal wordt verboden. Rusland zegt het nodig te hebben voor additieven in motorolie, Kroatië voor farmaceutische middelen, India en Pakistan maken er pesticiden mee, Zuid-Afrika gebruikt het in de mijnbouw en Pakistan.
Nu hebben die landen keurig verdragen getekend, waarin ze verklaren dual-use producten alleen voor civiele doelen te gebruiken. Maar bij oorlogen en onlusten worden wel eens civiele doelen getroffen. In barre tijden kan een kwaadwillende regering het begrip 'civiele doelen' natuurlijk even duaal gebruiken, als de geïmporteerde producten.
Het Nederlandse exportbeleid lijkt hier en daar even buigzaam als een paperclip.