Bent u wel eens flink om de tuin geleid, terwijl u toch zeker wist dat er een kortere weg binnendoor was? Dan heeft u het zekere voor het onzekere genomen en meer vertrouwen gesteld in de wandelkaart die u bij u had, dan op uw geografische intuïtie.
Is het u ook opgevallen hoe rustig het op de weg is? Natuurlijk, het aantal auto''s neemt nog steeds toe en files genoeg. Maar zelden zie je nog een chauffeur met een van boosheid verwrongen gezicht ruzie maken met de al even woedende bijrijder. Dat komt door al die electronische navigators. Die werken kennelijk beter dan zelf de kaart lezen.
Dit zijn nog bekende situaties waar de mens in conflict met een geografische kaart komt. Maar wat dacht u hiervan? U woont al een tijdje in een mooie, nieuwe wijk. Geheel tevreden met uw nieuwe huis. Het is nog wat kaal in de omgeving, maar u heeft vooraf mooie presentaties gezien, waar aardig wat bomen en grasveldjes te zien waren. Dat moet allemaal nog groeien, dus dat komt wel goed. Dan is er ineens die nacht dat u van veel lawaai nauwelijks hebt kunnen slapen. U staat de volgende ochtend op, doet de gordijnen open en…… er ligt een weidse plas voor uw deur!
Tja, had u vooraf maar beter de kaart moeten lezen. In de legenda stond toch duidelijk vermeld wat al dat groen te betekenen had: de strepen zijn geen groenstroken maar kanalen. Dat groene veld voor uw deur was geen speelveld, maar een waterbekken.
''Een kaart kan louter beschrijvend zijn, maar je kunt die ook inzetten om discussie uit te lokken, om te lobbyen, te overtuigen en te verleiden of om mensen op één lijn te krijgen''. Dat stelt onderzoekster ingenieur Linda Carton, die afgelopen vrijdag afstudeerde op de relatie tussen besluitvorming en de vorm van kaarten. In de ruimtelijke ontwikkeling en planning spelen kaarten een essentiële rol. Maar ontwerpers, bestuurders en politici gebruiken die kaarten elk op hun eigen manier en dan ontstaan er makkelijk problemen.
Met kaarten wordt maakbaarheid inzichtelijk gemaakt. Afhankelijk van wat een cartograaf op papier heeft gezet, kunnen de kaartlezers die maakbaarheid weer naar hun hand zetten. Dat kan omdat een kaart nooit volledig is. Linda Carton geeft een voorbeeld: ''Een ervaren kaartenmaker wees me erop dat Groningen vaak wél op overzichtskaartjes van Nederland staat, maar Delft niet. Toch zijn beide steden even groot, maar Groningen is in het noorden nu eenmaal dé stad, terwijl Delft relatief onbelangrijk is naast Rotterdam en Den Haag.'' Tja, daar zijn de Delftenaren natuurlijk niet blij mee, maar zo zegt Carton verder: ''Met kaarten kun je de werkelijkheid op allerlei manieren manipuleren. Ze lijken objectief omdat ze afkomstig zijn uit een Geografisch Informatie Systeem (GIS), maar in werkelijkheid liggen er allerlei keuzes van de maker aan ten grondslag.''
Die keuzes kunnen de besluitvorming beïnvloeden. Maar de door belangen ingegeven kaartinterpretaties van degenen die er mee moeten werken hebben wellicht een grotere invloed. Een gemeente die snel een vinex-locatie nodig heeft wil vooral geneog huizen op een kaart zien. Hoe het verder met het waterbeheer moet zoekt het waterschap maar uit. Die werkt weer op een andere manier met de kaart. Waar de gemeentelijke planoloog op huizenrijtjes lijkende vakjes had ingekleurd, veegt het waterschap met een paar ferme streken het nodige blauw erover heen. Wat dan volgt, kunt u wel raden. De ene vergadering na de andere, de ene conceptkaart na de andere, alle partijen sjoemelen en uiteindelijk bestaat de kaart uit tal van compromissen. Die kaart kreeg u onder ogen, toen u op zoek was naar een nieuwe woning in een aantrekkelijke wijk. U voelt zich om de tuin geleid en bent woedend op de bestuurder.
Met de kaarten in de hand, komt heel wat maakbaarheid tot stand. Om te voorkomen dat daarbij niet vals wordt gespeeld, met ruzie en teleurstelling als gevolg, gaat ingenieur Carton voorlopig verder met haar onderzoek naar de rol van kaarten in de besluitvormingsprocessen. Ze hoopt dan uiteindelijk genoeg te weten om processen te ondersteunen. Danzkij haar wordt een voorlichtingsavondje planologie straks een genoeglijk potje kaarten en hoeft u niet meer verrast te worden door een plas water voor de deur die u eigenlijk niet voorzien had.
(Meer hierover kunt u lezen in het aritkel ''Voor elk doel een kaart'' van Marion de Boo, op de site van de TU Delft).