Arbeiders, je hebt er niets meer aan. Het ging fout toen ze zich werknemers mochten noemen. Werk nemen en er nog geld voor krijgen ook? Dat is de werkelijke kern van de crisis. In een vrije markteconomie neem je alleen iets, als je er voor betaalt. Dus wie ooit heeft toegegeven aan de eis dat als er werk in de aanbieding was, de werknemer er ook geld voor kreeg, mag verantwoordelijk geacht worden voor het instorten van het kapitalistisch complex.

Neveneffect van de emancipatie van de werkende klasse, is de grote smoel die hij heeft gekregen. Zo heette dat vroeger tenminste, nu heet dat mondigheid. En wat komt er dan uit die monden? De werknemers vinden zichzelf beter dan hun baas. Het moet niet gekker worden. Werknemers hebben zo weinig met hun leidinggevenden dat ze er een zootje van maken als de baas op vakantie is. Dat bleek uit een onderzoekje van vorig jaar. Er zijn zelfs werknemers die dan taken van de baas overnemen, in de hoop te kunnen laten zien dat ze die beter uitvoeren dan de baas zelf.

Zulke krankzinnige denkbeelden krijgen werknemers al gauw, als ze in een televisieserie als “Terug op de werkvloer” (RVU, najaar 2005),zien hoe de baas loopt te schutteren als hij zelf eens een toilet moet schoonmaken of een personeelskantine moet runnen. De baas krijgt ineens een veel groter respect voor zijn personeel en belooft aanpassingen in het werk. Soortgelijke programma’s bij RTL4 en Veronica, waar de baas stiekem de werkvloer op ging (Undercover Boss), hebben natuurlijk ook bijgedragen aan het waanidee dat werknemers beter zijn dan hun baas.

Nou is een baas een baas. Of manager, zoals de baas tegenwoordig heet. Ik me goed voorstellen dat een manager er niks van bakt, als hij zelf op de vuilniswagen moet rijden of de hele dag nietjes door het kopieerwerk moet jagen. Daar heeft de baas niet voor geleerd. Ieder zijn vak en dat van de baas is leidinggeven. Ik wil wel eens zien wat een werknemer klaar maakt in een televisieserie “Op naar de directiekamer” of “Undercover manager”. Zou een werknemer meer respect voor zijn baas krijgen?

(Ironie modus uit).
Van arbeiderszelfbestuur hoor je vandaag de dag nog weinig. De term doet natuurlijk denken aan alles wat zo slecht is aan die ‘linkse rooien’. Er is even een moderne variant in de mode geweest, met de uitdagende titel ‘zelfsturende teams’. Nooit echt iets geworden, want wat moet je met twintig man aan het roer. Dat werd ook niks omdat de baas zijn handen niet echt van het stuurwiel trok.
Toch zijn er managers die zoeken naar een ‘leiderschap nieuwe stijl’. Daar zijn allerlei redenen voor. De oude leiderschapsstijlen zijn onbevredigend. Voor zowel de werknemers als de managers. De crisis roept gedachten op dat bedrijfsmodellen. inclusief leiderschap, anders moeten.

Misschien is het een goed idee afscheid te nemen van de term ‘leiderschap’, in de zin van dat er formele leiders moeten zijn? Leiderschap als begrip om over te filosoferen is prima. In de praktijk moet iedereen gewoon doen, waar hij of zij goed in is. Vaak is dat ook wat hij leuk vindt om te doen. Het leiderschap moet zich manifesteren op facetten van het werk en niet op niveau van totale organisatie. Als iedereen doet waar hij goed in is en daar ook enigszins ‘leidinggevend’ in kan zijn, hebben we de hedendaagse vorm van arbeiderszelfbestuur.