Ruim zeven jaar hebben we met de zogenaamde Balkenende-kabinetten te maken. In die tijd is het saldo-overschot van 9 miljard euro teruggebracht naar een tekort van 5,6 miljard (in 2007). In 2008 en 2009 zal dat nog hoger zijn. De echte en definitieve cijfers over 2008 zijn niet goed te bepalen. Diverse bronnen melden verschillende bedragen. En de verwachting voor 2009 is net bekend gemaakt in de Miljoenennota.
De nationale schuld is in diezelfde tijd toegenomen met 7,6 miljard euro. Ook die zal voor 2008 en 2009 hoger zijn.
Als we Balkenende I tot en met IV op een rij zetten, zien we dat ze een florissante start hadden. Financieel dan. De boedel werd overgenomen van het paarse kabinet Kok II en in het eerste jaar onder Balkenende's premierschap veranderde er niet zoveel, omdat men de handen vol had aan de chaotische coalitiegenoot, de LPF.
Pas in 2003 kon Balkenende echt aan het werk, gesteund door de VVD en D66. Ondanks de strengheid van boekhouder Zalm, liepen vanaf toen de saldotekorten en de nationale schuld gestaag omhoog. (Zie deze excelsheet voor de overheidsuitgaven onder Balkenende's kabinetten).
Balkenende moet zich toen ineens herinnerd hebben dat Lubbers ongeveer hetzelfde overkwam en dat onder Wim Kok en Den Uyl de tekorten en de nationale schuld redelijk in toom zijn gehouden. En maakte de switch naar de PvdA. Zou dat helpen de saldotekorten en de nationale schuld te beperken?Nu blijkt die switch niet zo fortuinlijk te zijn. Maar dat ligt niet aan het CDA, niet aan de PvdA, zelf niet aan de CU, het ligt natuurlijk aan de crisis.
De kans is echter groot dat Wouter Bos alle verwijten zal krijgen. Het geheugen van Nederland heeft so-wie-so sterk de neiging de saldotekorten en schulden in de schoenen van alles wat links is te schuiven. En jawel, toen de PvdA deelname aan Van Agt I – II(saldotekorten) en Lubbers III (toename nationale schuld), kon het beter. Maar veel vaker waren combinaties waar CDA en VVD aan deelnamen rentmeesters met een gat in de hand (lees meer hierover bij de cijferaars op Sargasso).
De Miljoenennota 2009 gaat met het nodige gekrakeel gepaard. Het zal veel Nederlanders boven de pet gaan, terwijl men zich wel zorgen aangepraat krijgt over de tekorten en de nationale schuld. Wel, bedenk dan dat het onder Balkenende niks nieuws is. Sterker nog, onder CDA-premiers lijkt het wel een traditie. Het lijkt me goed dat ook eens te betrekken in de actuele discussie.
In de periode na de 1945 (27 kabinetten) regeerde het CDA 25x mee, waarvan 10x onder leiding van CDA-premiers. De PvdA deed 14x mee en leverde 3x een premier. De VVD zat 15x in een coalitie en had alleen een premier in het 1e kabinet na de oorlog (de VVD heette toen nog VDB).
(Zie ook deze excelsheet voor een overzicht van kabinetten, premiers, coalities, crisissen en zittingsduur).
Ach, meende mijn oom Jaap zaliger te zeggen: of je nou door de kat of door de hond gebeten wordt. Daar had hij in zoverre gelijk in dat het natuurlijk meer moet gaan over de gevolgen van de uitgaven. Wat is er in positieve of negatieve zin, allemaal mee bereikt? Mag ik dat even, heel kort door de bocht, samenvatten?
De balans van 7 jaren Balkenende laat een overschot aan normen zien. Een reuzenberg aan handvesten, herenakkoorden, gedragscodes en niet bindende afspraken. De waarden zijn echter sterk gedaald. Een duurder wordende zorg, klimaat- en milieudoelen die maar niet gehaald worden en een scala aan veiligheidsmaatregelen, die niet alleen ingrijpen in ieders privacy, maar ook het gevoel van onveiligheid maar niet weg kunnen nemen.
Wordt het nu toch wel tijd het roer eens om te gooien?