Terwijl Rutte zit te worstelen met een proeve van een regeerakkoord, Verhagen bijna dagelijks een proeve van diplomatieke doortraptheid demonstreert, heeft Wilders heeft zijn proeve van gematigdheid afgelegd. Hij was vooraf flink gewaarschuwd: wil je gedoogregeren, dan moet je een beetje op je woorden letten, vooral in het buitenland.

Wilders heeft zijn proeve van gematigdheid afgelegd en hij is geslaagd. Zijn speech mag dan geen proeve van imposant staatsmannelijk redenaarschap zijn, maar dat vergeven we hem. Hij moet nog wennen aan zijn rol als Leider van de Natie. Hij moet nog wat oefenen om in den vreemde de ambassadeur van Neerlands poldercultuur te zijn. Ook kleintjes moeten groeien.
Maar, het moet gezegd, het lijkt erop dat hij beseft dat het de taak van een Leider der Natie is, mensen bij elkaar te brengen, in plaats van ze uiteen te drijven. Een korte analyse van zijn toespraak.

Om te beginnen: het was een wat lange toespraak, waar soms de aandacht moeilijk bij vast te houden was. Telkens als hij de kern van zijn boodschap verwoordde, volgde er een uitweiding, die wat minder samenhangend was en leek hij soms een saaie geschiedenisleraar. Zo’n uitgebluste leerkracht die het diep in zijn hart eigenlijk zat is voor de honderdduizendste keer, de slag bij Waterloo uit te leggen.
Jammer, maar zoals gezegd: de man moet nog groeien.

Wat was dan de kern van zijn betoog? Hij begint indrukwekkend: May I ask you to be silent for ten seconds? Just be silent and listen. Ten seconds. And listen…
Kijk, da’s mooi. Wilders zegt hier dat het niet altijd nodig is luidruchtig je boodschap te verkondigen. Veel geschreeuw en weinig wol is niet zo effectief. Prachtig begin dus, dat hoge verwachtingen wekt.

Dat valt meteen een beetje tegen, want dan volgt zijn eerste uitwijding. Een poging de poëzie van New York tot expressie te brengen. Aardig, maar een groot dichter zit niet in deze politicus.
Wel van belang is wat hij even later zegt: No place on earth had a more multi-ethnic, multi-racial, and multi-lingual workforce than New York’s proud towers. New York stands for freedom, openness and tolerance. New York is not intolerant.

Dat is dapper. Geconfronteerd met een meute intolerante Amerikanen, leest hij ze de les en herinnert hen aan “the spirit of Abraham Lincoln, the President who freed the slaves”. Hij benadrukt het met ”These words are the key to our survival”.
En, of dat niet genoeg is, citeert hij de New Yorkse imam Rauf, die stelt dat “American secular law and Sharia law are based on the same principles”.
Nou, dat kunnen die intolerante Amerikanen in hun zak steken.

Dan dreigt het toch nog even fout te gaan. “Osama bin Laden is made in the USA”, zegt Wilders. De in het publiek opgestelde CIA-agenten worden onrustig. Een paar lopen al op hem af. Staat er hier zo’n idiote complotdenker voor hun neus? Presteert Wilders het weer een land uitgezet te worden?
Net op tijd realiseert hij zich dat je je gastland natuurlijk niet moet beledigen. Hij komt terug op de kern van zijn vreedzame betoog. “We will always defend liberty, democracy and human dignity”.

Ah, menselijke waardigheid. Goed zo, jochie, hoor je de CIA’ers denken. Die opgelucht hun schiettuig weer in de holsters stoppen. Ze hebben te maken met alweer zo ’n politicus, die vrijheid en democratie in verband brengt met menselijke waarden. Zalvende woorden, die wel vaker worden gebruikt om een verscheurd volk tot normwaardelijke redelijkheid te brengen. De CIA-agenten weten wel beter, maar goed, laat de man zijn diplomatie beoefenen, kunnen zij weer over tot de orde van de dag.

Wilders deed zijn proeve van gematigdheid en lijkt geslaagd te zijn. Misschien ligt er voor hem, als Verhagen verloren is geraakt in zijn eigen valstrikken, een carrière in het verschiet als minister van buitenlandse zaken. Misschien mag hij dan een toespraak houden voor de Verenigde Naties en de toehoorders herinneren aan zijn maiden tolerance speech:
Ladies and gentlemen, I once said “No place in the world, no place in human history, is as richly varied and vibrant and dynamic as New York City”. Let it be an example for all of us. Everyone is of the world, the word is of everyone”.