Daar zat de VVD ineens in een vreselijke spagaat. Dinsdag 15 november leek wel de Dag van het Geweten. De Kamerfractie van de VVD stemde tegen een motie waar men, diep in het gewetensvolle hart, eigenlijk voor was. Terwijl het toch ging om de ‘weigerambtenaar’. Een verschijnsel dat onder de vrijheid van denken valt, zou je zeggen.
Ingewikkelde kwestie. Het geweten is voor veel mensen een grens die absoluut niet overschreden wordt als oprechte principes in het geding raken. Het begrip ‘weigerambtenaar’ zou tot het meest gewetensvolle woord van het jaar gepromoveerd moeten worden. Het doet enerzijds denken aan de dienstweigeraar. Een fenomeen dat in de 60’er en 70’er jaren in zwang was onder jongens die de dienstplicht weigerde te vervullen, omdat ze de mogelijkheid anderen te doden niet zo zagen zitten. De tolerante overheid bedacht er een wet voor en de gewetensbezwaarden konden dan vervangende dienstplicht doen. Niet in het leger, maar bijvoorbeeld op het archief van de belastingdienst.
Anderzijds impliceert het woord ‘weigerambtenaar’ dat er bij de overheid werkzaamheden voorkomen die een gewetensvol mens ernstig tegen de borst kunnen stuiten. Hebben wij zo’n overheid dan? Anno 2011 zou je dat niet verwachten. De weigerambtenaar waar het in de kwestie van vandaag om ging, heeft wel zo’n klus ontwaard. Het trouwen van homoseksuele paren, vindt deze ambtenaar net iets te ver gaan.
Dat moet kunnen volgens de principes van vrijheid en democratie. Er is genoeg ander werk bij de overheid, dus zo’n ambtenaar laat je alleen strenggelovige paartjes huwen. Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft vandaag besloten dat zulke weigerambtenaars niet mogen bestaan. Het past niet bij een overheid die er voor iedereen is.
Hebben wij zo’n overheid dan? Anno 2011 zou je dat wel willen, maar dat is nooit zo geweest. Dat vloeit nu eenmaal voort uit onze indirecte democratie. Er zal altijd een beperking zijn van volledige individuele vrijheden.
Maar goed, deze overwegingen terzijde. Het VVD-geweten maakte vandaag wel erg bijzondere bokkensprongen. Het niet instemmen met de motie viel Kamerlid Hennis zwaar. “De realiteit is dat ieder Kamerlid zich niet zelden geconfronteerd ziet met een worsteling tussen drijfveren, idealen en principes versus het pragmatisme dat nodig is om tot besluitvorming te komen”, zei ze volgens De Volkskrant. Dus wilde ze het CDA niet afvallen, omdat die als bondgenoot in het bezuinigingsprogramma belangrijker is. Dat maakt het nog merkwaardiger, want de VVD is voor een kleinere overheid en hier lag dus de kans een bepaald type ambtenaar de deur te wijzen. De VVD stemde dus eigenlijk tweemaal tegen de eigen principes.
Om zulke netelige kwesties te vermijden, deed de VVD vandaag een voorstel om gewetenloze keuzes in de toekomst te voorkomen. Nederland zou in landen als Afghanistan, Somalië en Irak weeshuizen moeten neerzetten, waardoor het terugsturen van een nieuwe Mauro niet in strijd is met internationale verdragen. Jonge afgewezen asielzoekers moeten onmiddellijk na de eerste afwijzing naar zo’n weeshuis worden getransporteerd.
Vrijheid en democratie is er nu eenmaal niet voor iedereen en je moet er zeker geen last van je geweten mee krijgen.