Het is gedaan met de banken. Floris Deckers, die bij Van Lanschot Bankiers het bestuur voorzit, legt in De Volkskrant uit, dat de kredietcrisis in ieder geval leert dat de banken in hun huidige vorm vergane glorie zijn. Het is leuk geweest, maar nu de bankiers het deksel op de neus hebben gekregen, stelt Deckers voor de scheiding van geld en geld door te voeren.
De bank, oorspronkelijk een veilige bewaarplaats voor je goud, is een supermarkt geworden, met financiële producten op de schappen. Het verschil met de echte supermarkt is: als één van die producten rotte plekken begint te vertonen, kan dat de andere producten aantasten.
Wat zegt U? Dat kan in de echte supermarkt ook? Jawel, maar een rottende appel tast hooguit het hele groente- en fruitvak aan. Het zuivel en brood blijft meestal ongedeerd.
Dat is, zo weten we inmiddels, bij banken wel anders. Het schap met hypothecaire producten in de Amerikaanse superbanken begint kuren te vertonen en binnen een half jaar heeft heel de wereld er last van.
Floris Deckers meent een oplossing voor de toekomst te zien. Het begint met een herdefiniëring van wat een bank is. “Een bank is geen normaal bedrijf”, zegt hij in De Volkskrant. “Want een bank heeft (…) ook een publiek belang, een maatschappelijke netwerkfunctie”.
Deckers stelt voor het spaar- en leningen gedeelte te scheiden van de overige producten. En dan niet door binnen één bank twee streng gescheiden afdelingen voor de verschillende activiteiten te hebben. Nee, zegt Deckers, één bank voor sparen en lenen, waar winst minder belangrijk is dan het goed bewaren en beheren van ieders spaarcentjes. En een heel andere bank, een investeringsbedrijf, waar wel grote risico's genomen moeten worden. Kortom: de scheiding van geld en ander geld.
Goed idee. Enerzijds banken, die de oorspronkelijke rol als betrouwbare beheerder van je goud op zich neemt en anderzijds instellingen waar speculatieve gokkers hun gang kunnen gaan.
Maar die scheiding is er toch al? Stelde Wouter Bos niet, dat je een echte economie had, waar echt geld rondging om de dagelijkse kost te verdienen? En een onechte economie, van beurzen, aandelenhandel en speculaties?
Op het eerste gezicht lijkt dat ook zo te zijn. Terwijl beurskoersen piekten en daalden, bleef ons geld redelijk waardevast en konden we de kerstboodschappen gewoon inslaan. Maar waarom beginnen complete marktsegmenten dan ineens te klagen en te kreunen en is de kerststemming voor heel wat mensen danig verpest met werktijdverkortingen en onheilstijdingen over de toekomst?
Dat komt omdat we zonder vertrouwen niet kunnen functioneren. Het geloof in de betrouwbare bank wankelt en dat leidt tot een koopgedrag gebaseerd op onzekerheid. Dan maar even geen nieuwe auto. Jammer voor de kerstsfeer bij DAF, maar zelf hebben we de eigen kerstmaaltijd in ieder geval veilig gesteld.
Vertrouwen, geloof, het zijn even fiduciaire grootheden als het geld waarmee aandeelhouders hun wereld maakbaar maken. Je gelooft dat je iets concreets hebt, maar je kunt het niet zien of in je handen houden. En zo glipt een economie van waardevastheid door onze vingers.
Er zijn mensen die zonder geloof niet kunnen functioneren. Die mensen leven in de zekerheid dat ze brokken kunnen maken, omdat niet zij, maar god de waarde der dingen bepaalt en de afrekening in een of ander hiernamaals zal plaatsvinden.
En zo zijn er ook mensen die hun functioneren in de handen van de banken hebben gelegd. Wie gaat er vandaag nog naar de bank om zijn centjes door de handen te laten rollen en na te tellen of alles er nog is? We geloven blindelings de wissels, de bank-en giroafschriften. En we geloven dat de bank de cijfertjes wel op waarde zal houden.
Zodra geloof en vertrouwen niet meer corresponderen met wat we voor waar hebben gehouden, ontstaat een epidemische paniek. De zogenaamde onechte economie raakt de echte niet alleen, het penetreert diep in de dagelijkse werkelijkheid.
Het wordt misschien tijd voor een diepgaande heroriëntering op de scheiding van geloof en waarheid. Een goed begin is de scheiding van geld en geloof. Alles draait om geld tenslotte. Zet geld apart en geef het de werkelijke waarde van eten, drinken en wonen. Niets meer, niets minder. Voor alles wat we verder wensen te geloven richten we op wat we willen, maar geen banken.