Hoe maak je van een draaideurcrimineel iemand waarmee je weer keurig door één deur kan?
Combineer straf met nazorg. Een beetje boef kan straks worden veroordeeld voor wat weken in de bajes en een paar jaar nazorg.
Als het aan minister Hirsch Ballin ligt wordt de reclassering een totaalpakket van straf en behandelmethoden.

Hoe is de situatie nu? Iemand komt in de gevangenis terecht. Daar wordt de tijd doorgebracht met wat werk, wat sporten en verder veel niks. Als een gedetineerde wil mag hij wat lezen of studeren. Een echte opleiding volgen zit er niet in, of het moet eenschriftelijke cursus zijn. Veel lezen en schrijven. Dat is voor de meeste gedetineerden niet haalbaar. Want de meeste gedetineerden waren al op het boevenpad nog voor ze de lagere school hadden afgemaakt.

Awel, als de tijd er op zit worden ze in het weekend los gelaten. Met 50 euro op zak de vrijheid in.
De meesten reizen af naar de gemeente waar ze het laatst rondhingen. Geen woning meer, geen baan meer, geen inkomen meer. Op maandagmorgen moeten ze aan de slag om dat allemaal weer te organiseren.Aanmelden bij de nachtopvang, waar ze veel “collega's” ontmoeten of slapen bij een “vriend”, die natuurlijk nog volop in het leventje zit waar de ex-gedetineerde denkt uit te kunnen stappen.
Maandagmorgen eerst naar het daklozenloket. Dan inschrijven bij het CWI, naar de Sociale Dienst om een daklozen uitkering aan te vragen. De best gemotiveerden stappen ook naar wat uitzendburo's om snel wat werk te vinden. Oh ja, en inschrijven bij een kamerverhuurburo, want die nachtopvang is aardig, maar op je zelf wonen is toch een aantrekkelijker idee.

Wie het een beetje zorgvuldig doet, is dan al op dinsdag door zijn 50 euro heen. Soms komen ze op maandag al tekort omdat ook nieuwe identiteitspapieren moeten worden aangevraagd. Een ziektekostenverzekering zit er niet meteen in.
Dit is het ideale verhaal. De gedetineerde onderneemt meteen stappen om zijn leventje weer op orde te krijgen.Veel meer gaan al de eerste twee dagen voor de bijl. In het circuit van dag- en nachtopvang of de buurt waar ze vandaan kwamen, ontmoeten ze niet alleen de oude maatjes die met drank, drugs en delinquent gedrag van het leven genieten.

Tuurlijk, die maatjes zijn erg behulpzaam. Je mag wel een paar nachtjes bij ze slapen, als je maar wel hun mondvoorraad pilletjes aanvult. Je mag een sjekkie van ze bietsen, als je de volgende dag tenminste een sixpack bier meeneemt.
Aan het eind van de week blijkt het uitzendburo geen werk voor je te hebben, de eerste telefoontjes naar werkgevers die het CWI in de aanbieding had lopen op niets uit (“waar heeft u de vacature gezien? – Bij het CWI? – Sorry, de vacature is al vervuld.”) en de uitkering komt deze week niet rond omdat je vergeten bent 1 regeltje in te vullen. Geen voorschot, niks, het volgende weekend staat vrijdag om 13.00 u. al voor de deur, dus dat wordt wachten op de volgende maandag.
De meesten ex-gedetineerden gaan dan voor de bijl. Volwassenen met het intellectuele en emotionele IQ van een kind. Daarnaast hebben de meesten op zijn minst een of andere persoonlijkheidsstoornis. Als ze al een minimale notie hebben van hoe je hoop, wensen en wil en doelen halen omzet in daden die ergens toe leiden, dan is dat inzicht binnen 7 dagen verdwenen achter een mist van teleurstelling en moedeloosheid. Dankzij een pilletje van hun “beste maat' verdwijnt die mist voor enkele uren.

Maar dan is die mist er weer, de beste maat heeft nog wel een pilletje, maar deze keer moet je er toch echt voor betalen, de kinderlijke emoties lopen hoog op en jawel, de eerste portemonnee is alweer gerold van een argeloze burger. Je maat omhelst je voor je “goede werk”. Er is dus toch iemand die je een toffe peer vindt.

En dan keert het tij. Je moet naar het werkproject waar je in werkkleding wordt gehesen en met een stel oude bekenden de straten gaat vegen. Het valt reuze mee. Sterker nog, het is eigenlijk wel leuk, Geinig ploegje collega's en je bent een paar uur bezig, zonder na te hoeven denken over de survival van alle dag. Binnen twee dagen krijg je zelfs een soort idee dat de wijk waar je werkt, jouw wijk is en jij zal die wijk wel eens eventjes toppie schoon houden.
Maar het lijkt wel of jij de enige bent die daar om geeft. Aan het eind van de werkdag zeg je tegen je ploegbaas: kijk eens wat ik voor elkaar heb gekregen. De baas, met een cursus positief omgaan met lastige lui op zak, zegt: ja jongen, tof, zelfs een looser als jij kan dus wel een bezem langer dan een uur vasthouden.
En de blikken van het langslopend publiek spreken boekdelen: lopen die lui los te vegen? Waarom voeren ze de “chain gang” hier niet in?
De volgende dag overweeg je even niet naar het werk te gaan, maar je wilt deze keer de zaak toch niet verknallen en gaat wel. Door die twijfel kom je wel 5 minuten te laat en de uitkering wordt voor 2 dagen stopgezet. Wie denkt dat dit soort reclassering tot de softe aanpak hoort, komt zwaar bedrogen uit.

Wat wil ik hiermee zeggen?
Het plan van justitie om straf en nazorg te combineren is prima. Maakt het kans van slagen? Daar ben ik somber over.
Natuurlijk, als een ex-gedetineerde meteen weer een woning of kamer heeft scheelt dat een hoop ellende. Zeker als die woning heel ver verwijderd ligt van het rondgebied waar alle ellende ooit is begonnen. Als hij nog dezelfde dag aan het werk kan, scheelt dat zelfs heel veel. En mocht hij op twijfelachtige momenten onmiddellijk een begeleider om hulp kunnen vragen, dan is de kans van slagen alweer groter.

Een omscholing tijdens de detentie kan helpen. Van slotenkraker tot timmerman, om de geforceerde deuren en kozijnen te herstellen die zijn nog vrij lopende (ex-)maatjes nog steeds achterlaten. En mocht hij op twijfelachtige momenten onmiddellijk een begeleider, die natuurlijk “coach” heet, om hulp kunnen vragen, dan is de kans van slagen alweer groter.

De eerste reacties op de plannen van Hirsch Ballin zijn positief. Het zou dus zomaar een succesje kunnen worden. Waarom dan toch somber gestemd?Drie redenen:

1. Dit gaat geld kosten. Veel geld. Het kabinet zou er verstandig aan doen eens voor te rekenen dat het benodigde geld een investering is, die op een overzichtelijke termijn de samenleving uiteindelijk winst oplevert. Zowel materieel als immaterieel. Op den duur zouden er minder gevangenisplaatsen nodig zijn.
En de burger krijgt wat rust terug. Niet meer over straat lopen en de hele tijd je handtas goed tegen je aanklemmen. De zakkenrollers zijn immers eerbare zakkenvullers geworden.

2. De meeste draaideurdelinquenten waren vanaf de wieg al crimineel. Zowel hun intellectuele als sociaal emotionele ontwikkeling is van jongs af aan behoorlijk verstoord geweest. Valt dat nog te repareren?
Met een stevige en consequente aanpak misschien wel. Onderzoek hiernaar is nog volop in gang en nog niet afgerond. Wat de beste aanpak is, moet dus nog blijken.

3. Preventie. Zelfs als de huidige delinquenten op het rechte pad te krijgen zijn, hoe voorkom je dan dat er een nieuwe generatie volgt? Als er aan de nu bekende oorzaken niets wordt gedaan, zul je tot in de eeuwigheid straf en nazorg in stand moeten houden.

Dat veranderen vraagt een ingrijpende sociale en culturele omslag, die ik in de huidige tijd niet zomaar tot stand zie komen.
U wel?